Partindo das fotografías aéreas e o mapa que achega a constelación de satélites Sentinel, do programa da Axencia Espacial Europea Copernicus, investigadoras e investigadores da Escola de Enxeñaría Forestal realizaron unha cartografía das zonas afectadas pola vaga de lumes de outubro de 2017 na provincia de Pontevedra que servirá como “documento de base” no traballo que, ao abeiro do convenio asinado entre a Universidade de Vigo e a Deputación Provincial, levará a un panel de expertos de diferentes países a definir unha serie de directrices e recomendacións para o traballo de prevención dos lumes e mitigación das súas consecuencias.
O Pazo Provincial de Pontevedra acolleu a presentación do mapa. Imaxe: Duvi.
Esta cartografía, froito do traballo realizado pola profesora Julia Armesto e a egresada Laura Alonso, foi presentada nunha rolda de prensa na que o director deste centro do campus pontevedrés e coordinador deste proxecto, Juan Picos, deu conta do “estado actual dos traballos que estamos a facer”, ao abeiro dun convenio que tiña por obxecto “facer fronte de forma rigorosa” a un dos “maiores problemas que temos na nosa comunidade e na provincia”, como salientou a presidenta da Deputación, Carmela Silva. “É o documento base que vai permitir despois traballar en cada área concreta”, engadiu o vicepresidente provincial, César Mosquera, respecto dunha información cartográfica que “constitúe unha ferramenta potentísima” á hora, por exemplo, de realizar simulacións de como podería comportarse un lume en función de diferentes episodios climatolóxicos.
“Exportamos esta fotografía nunha ferramenta de Google Earth, o que nos dá unha interfaz moi cómoda para poder traballar no campo”, explicou Picos dunha ferramenta que permite analizar “cunha grande escala de detalle”, que aconteceu cun determinado incendio, como afectou a núcleos urbanos, que áreas de vexetación se viron máis ou menos afectadas… “entender os patróns do lume”. De feito, esta presentación contou tamén coa participación de Eduard Plana, investigador do Centre Tecnològic Forestal de Catalunya; e do coordinador do Máster en Incendios Forestales da Universitat de Lleida, Domingo Modina, dous dos expertos participantes neste proxecto e que, a partires desta cartografía, realizaron nos últimos días diferentes saídas de campo para avaliar os efectos dos lumes de 2017.
“A ferramenta máis importante para enfrontarse aos lumes forestais do século XXI é a modestia”, engadiu Picos, que incidiu en que “estamos intentando resolver problemas complexos nun territorio complexo”, polo que “o normal é que calquera solución máxica, con sorte, poida funcionar nun sitio e non noutro”. Nese senso, esta información cartográfica está a ser empregada neste proxecto para “intentar analizar todos os factores e relacionalos entre si”.
Neste punto, o director da EE Forestal puxo o acento na importancia de “non ver só o que arde, senón como arde” e ter en conta “o que chamamos a severidade dos lumes”, a medición da intensidade que alcanzan os incendios, xa que “ás veces a prevención” pasará non por reducir o número de hectáreas senón a súa intensidade. De feito, Picos achegou a esta presentación unha serie de datos que amosan que 2017 “foi o ano no que hai rexistros con maiores perdas por incendios forestais a nivel global”, cifradas en 18.000 millóns de euros polo Swiss Re Institute. Son parte dunha tendencia global que ten que ver co cambio climático e que estamos obrigados a intentar entender internacionalmente”, engadiu Picos do motivo que levou a sumar a este proxecto a expertos de diferentes países, “que están intentando facer esta reflexión noutros sitios”.
Nese senso, un dos aspectos centrais do traballo pasará pola identificación e a análise de “puntos críticos”, daquelas zonas nas que “o lume acelérase e queda fóra da capacidade dos medios de extinción”, no marco dunha análise, que, como recalcou, implicará a análise de múltiples factores. Por exemplo, esta cartografía permite comparar as zonas ardidas coas faixas de protección de biomasa fixadas pola lexislación, ou tamén a incidencia dos lumes en diferentes tipos de propiedade, que no caso de 2017 foron de feito de maior severidade nas de maior dimensión. Así mesmo, Picos tamén abordou os efectos que estes lumes tiveron sobre bens de importancia patrimonial, como petróglifos ou mámoas, xa que máis de cen lugares catalogados foron afectados por esta vaga de lumes, o que leva a asumir “que ás veces non só imos ter que buscar prevención sobre zonas habitadas”.
“Os grandes lumes teñen memoria”
A comparación desta información cartográfica coas das zonas afectadas nas vagas de lumes de 2005 e 2006 permitiron así mesmo comprobar como “os lumes teñen memoria” e como as zonas afectadas por lumes de alta severidade no pasado se amosan máis propensas a volver padecelos nun futuro, “porque se produce homoxeneización do territorio ou porque xeran certo abandono das actividades tradicionais”. Nese senso, unha das mensaxes que quixo trasladar e que a prevención parte en boa medida de “intentar entender o que pasou”, xa que “cada incendio é un libro aberto” do que extraer unha serie de conclusións.
“Atender a emerxencia é inmediato, pero cambiar o territorio para o futuro é un traballo que vai levar décadas, que hai que facer ben e que hai que facer constantemente”, engadiu nese senso o director da EE Forestal, que neste punto adiantou algunhas das liñas de traballo xa detectadas neste proxecto e que pasan por aspectos como esa identificación de puntos críticos ou por poñer o acento nunha planificación que debe abordarse nunha escala superior á municipal. “Hai que ser conscientes de que ás veces para protexer un concello, os traballos teñen que ser feitos noutro”, sinalou Picos, que incidiu tamén na importancia da “profesionalización e tecnificación” dos e as profesionais para facer fronte a este novo tipo de lumes, así como “axudar á xente a autoprotexerse” ante episodios deste tipo.